حقوق شهروندی در جهان مفهومی عمیق و نوین در ادبیات سیاسی کشورها می‌باشد که از حقوق بشر منشأ می‌گیرد. هرگونه عملی که سبب پایمال گشتن حقوق انسان‌ها در طول تاریخ شده باشد، مانند برده‌داری، شکنجه و … مغایر با حقوق بشر بوده است. صدها سال طول کشیده که حقوق شهروندی به‌عنوان حقوق ذاتی افراد از سوی دولت‌ها پذیرفته شود. حقوق شهروندی در اروپا در طول تاریخ معنای عمیق و گسترده‌ای به خود گرفته که سبب جذابیت کشورهای آن در میان مردم جهان گردیده است؛ در ادامه به بررسی قوانین و شرایط لازم برای کسب آن خواهیم پرداخت.

حقوق شهروندی در اروپا

حقوق شهروندی در اروپا به‌خصوص کشورهای عضو اتحادیه به‌طور کامل تجلی‌ یافته است. کشورهای عضو در اتحادیه اروپا، با تدوین قوانین مشترک، برای شهروندان یا مهاجرانی که موفق به کسب تابعیت این کشورها شده‌اند، حقوق کاملی به همراه آورده است؛ که موردحمایت دولت و هم‌چنین شهروندان قرار گرفته است. اجرای قوانین مدون در حقوق شهروندی در اروپا علاوه بر این‌که موجب شکل‌گیری جوامعی روبه‌پیشرفت و شکوفایی شده است، بلکه توانسته آرامش و امنیت را به ارمغان بیاورد. حقوق شهروندی در اروپا بر اساس قانون اساسی کشورها با هدف حفاظت از کرامت و ارزش انسانی به شرح زیر است.

• آزادی بیان، عقیده و مذهب
• آزادی فرقه‌ها و تشکل‌های مختلف
• محرمانه بودن تمامی مکاتبات افراد
• تضمین حقوق مالکیت خصوصی و عمومی
• حق اعتراض و شرکت در تجمعات اعتراضی
• انتخاب آزادانه شغل
• حفظ ازدواج و خانواده
• دستیابی به ادارات دولتی و اسناد و مدارک رسمی
• حق رأی
• حق رفت‌وآمد آزادانه به کشور
• رفاه اقتصادی و امنیت اجتماعی
• برخورداری از انواع بیمه مانند بیمه درمانی رایگان

مهم‌ترین حقوق شهروندی در اروپا

یکی از قوانین مهم در حقوق شهروندی اروپا علاوه بر ورود و خروج آزادانه به کشورهای آن، حق شرکت در انتخابات است. حق رأی و شرکت در انتخابات رسمی، در تمام کشورهای اروپایی وجود دارد؛ حتی برای مهاجرانی که به‌تازگی تابعیت اروپا را کسب کرده‌اند. مهاجرانی که موفق به کسب شهروندی اروپا شده‌اند، می‌توانند در همه انتخاباتی که در کشور برگزار می‌شود از انتخابات شهرداری گرفته تا ریاست جمهوری شرکت کنند؛ به‌علاوه این افراد با دارا بودن شرایط لازم امکان نامزد شدن در انتخابات را نیز دارند که یکی از مزایای شهروندی در اروپا محسوب می‌شود.

یکی دیگر از حقوقی که در اروپا به‌خوبی تجلی‌یافته، برابری و عدالت میان گروه‌های مختلفی از مردم می‌باشد. هرچند هنوز هم نشانه‌های از تبعیض نژادی در بسیاری از کشورهای اروپایی شاهد هستیم، اما تلاش‌های دولت‌ها و شهروندان موجب شده تا این‌گونه رفتارها به حداقل برسد. حقوق شهروندی در اروپا از افراد در قبال هرگونه رفتار تبعیض‌آمیزی که بر مبنای سن، جنسیت، رنگ پوست، مذهب، ملیت و … صورت بگیرد، حمایت می‌کند. بر مبنای این حقوق تدوین‌شده و محکم این رفتارهای تبعیض‌آمیز در محل زندگی، کار و تحصیل جرم شناخته می‌شود.

حقوق شهروندی در اتحادیه اروپا

افرادی که موفق به اخذ شهروندی هریک از کشورهای اتحادیه اروپایی شوند، می‌توانند از مزایایی که درنتیجه توافق دولت‌های این اتحادیه صورت گرفته، بهره‌مند شوند. شاید یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین حقوق شهروندان اتحادیه اروپا، امکان رفت‌وآمد آزادانه و بدون محدودیت به کشورهای آن می‌باشد؛ به عبارتی افرادی که موفق به اخذ شهروندی یکی از کشورهای اتحادیه اروپا مانند آلمان شوند، می‌توانند به کشورهای دیگر عضو اتحادیه اروپا سفر کرده یا به کار یا تحصیل مشغول شوند. شهروندان اتحادیه اروپایی هم‌چنین می‌توانند در عرصه تجارت، سرمایه‌گذاری، حمل‌ونقل و … در کشورهای عضو آزادانه عمل کنند.

شهروندان اتحادیه اروپا حق بهره‌مندی از حمایت سفارت کشورهای عضو را هم دارا می‌باشند؛ به‌این‌ترتیب اگر حقوق یک شهروند اتحادیه اروپا در یک کشور پایمال گردد، می‌تواند از حمایت سفارت و دولت کشور مقصد برخوردار باشد.

تضمین حقوق شهروندی در اروپا

در کشورهای اروپایی، نهادی قضایی تحت عنوان دادگاه قانون اساسی، ناظر بر اجرای دقیق قوانین مربوط به حقوق شهروندی است؛ درواقع این دادگاه با تمرکز دقیق بر قانون اساسی سازگاری قوانین تصویب‌شده توسط مجلس یا پارلمان را با قانون اساسی خصوصاً حقوق شهروندان در نظر می‌گیرد؛ می‌توان گفت دادگاه قانون اساسی در اروپا مسئول حراست و حفاظت از قانون اساسی در برابر قوانین جدید تدوین‌شده از سوی پارلمان است تا به‌این‌ترتیب خللی در حقوق هیچ‌یک از افراد ایجاد نشود؛ بنابراین مهم‌ترین وظیفه دادگاه قانون اساسی با نظارت بر صلاحیت قوانین تصویب‌شده، تضمین حقوق شهروندی در اروپا است که سبب اطمینان بیش‌تر مردم و انجام بهتر مسئولیت‌ها از سوی آن‌ها خواهد شد.

وظایف شهروندان اروپایی

علاوه بر مسئولیت‌هایی که دولت در برابر مردم دارا می‌باشد، شهروندان نیز وظایف مهمی دارند. انجام وظایف و مسئولیت‌ها هم از سوی دولت و هم از سوی مردم هست که موفقیت در تمامی عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را به ارمغان خواهد آورد؛ اما مهم‌ترین مسئله که در کسب این موفقیت، شکل‌گیری اعتماد و فرهنگ‌سازی میان مردم جامعه خواهد بود؛ مادامی‌که دولت و تمام دستگاه‌های مسئول به وظایف خود عمل کنند، شهروندان نیز تابع قوانین خواهند بود.

• تبعیت از قوانین حاکم بر جامعه
• مسئولیت‌پذیری در قبال خانواده
• کمک به اقشار محروم جامعه
• حفاظت از محیط‌زیست و میراث باستانی کشور
• دفاع از کشور در برابر دشمنان
• شرکت در انتخابات کشوری

اخذ تابعیت و شهروندی اروپا

دریافت شهروندی اروپا از راه‌های مهاجرتی متعدد مانند مهاجرت کاری، تحصیلی، سرمایه‌گذاری، ازدواج و … امکان‌پذیر است؛ در ابتدای مسیر، اخذ ویزا متناسب با راه مهاجرتی مدنظر پیش روی متقاضیان قرار دارد که منجر به اقامت موقت افراد در کشور اروپایی مدنظر خواهد شد.

پس از گذشت ۵ سال اقامت، رعایت قوانین اجتماعی مانند پرداخت به‌موقع مالیات و … افراد می‌توانند موفق به اخذ اقامت دائم کشور اروپایی مدنظر شوند؛ در بسیاری از کشورهای اروپایی مطابق با قوانین کلی، امکان دریافت تابعیت ۶ سال بعد از اخذ اقامت دائم وجود دارد؛ نکته مهم در این مسیر اقامت حداقل ۶ ماه در سال در کشور اروپایی مدنظر است؛ هم‌چنین افراد بایستی برای دریافت شهروندی با دولت و فرهنگ حاکم بر جامعه سازگاری کامل پیدا کرده باشند؛ که به این منظور باید در آزمون شهروندی کشورها امتیاز موردقبول را کسب کنند.

سؤالات متداول

مهم‌ترین مزیت اخذ پاسپورت اروپایی چیست؟

یکی از مهم‌ترین مزایای پاسپورت‌های اروپایی، اعتبار بالای آن در سطح جهان است؛ به‌طوری‌که پاسپورت بسیاری از کشورهای اروپایی جزو ده پاسپورت معتبر جهان است. دیگر مزیت مهم اخذ پاسپورت‌های اروپایی امکان رفت‌وآمد، زندگی و کار بدون اخذ ویزا و محدودیت در کشورهای اروپا می‌باشد؛ لذا بسیاری از مهاجران با این هدف اروپا را به‌عنوان مقصد زندگی خود در آینده انتخاب می‌کنند.

آیا مهاجرت تحصیلی منجر به اخذ شهروندی اروپا خواهد شد؟

خیر، اخذ ویزای تحصیلی به‌تنهایی منجر به دریافت شهروندی کشورهای اروپایی نخواهد شد؛ درنتیجه افراد پس از فارغ‌التحصیلی مجبور به ترک کشور خواهند بود؛ مگر این‌که ویزای تحصیلی خود را تبدیل کنند. بسیاری از دانشجویان با دریافت حق اقامت پس از فارغ‌التحصیلی برای جستجوی کار، سعی می‌کنند ویزای تحصیلی خود را به کاری تبدیل کنند تا دلیلی قدرتمند برای اخذ اقامت دائم و تابعیت اروپا در آینده در دست داشته باشند.

امتحان شهروندی اروپا چگونه است؟

یکی از مراحل مهم در پروسه اخذ تابعیت و بهره‌مندی از حقوق شهروندی در اروپا قبولی در امتحان شهروندی است. این امتحان به زبان رسمی کشور مقصد، شفاهی یا کتبی زیر نظر مسئولان مربوطه، میزان سازگاری افراد را با فرهنگ جامعه محک می‌زند. تاریخ کشور اروپایی مقصد ازجمله مواردی است که باید برای دریافت شهروندی باید از آن آگاهی کامل داشته باشد.

آیا تولد فرزند در خاک کشور اروپایی منجر به اخذ تابعیت آن خواهد شد؟

خیر، کشورهای اروپایی در اعطای تابعیت به فرزند متولدشده، تنها از اصل خون تبعیت می‌کند؛ درواقع تنها به فرزندانی تابعیت اعطا می‌شود که پدر، مادر یا هردوی آن‌ها از شهروندان آن کشور باشد؛ بااین‌حال کشور پرتغال از قانون خاک به‌طور نسبی و تحت شرایط خاصی پیروی می‌کند.