امروزه اکثر مخترعین و صاحبان ایده که دارای اختراعی خلاقانه، ایده‌ای نو و قابل رقابت در مقیاس جهانی هستند، تمایل به مهاجرت از این طریق و  ایجاد کسب‌وکار در دیگر کشورها به‌منظور حمایت و پشتیبانی بیشتر در شرکت‌های بزرگ‌تر را دارند.

کشورهای مطرحی مانند آمریکا، کانادا، استرالیا و آلمان با ایجاد بستری مناسب هرساله پذیرای تعداد زیادی از مخترعین می‌باشند؛ به همین دلیل ثبت اختراع می‌تواند راه ورود به این رقابت را هموارتر کند. در این مقاله به بررسی مهاجرت از طریق ثبت اختراع خواهیم پرداخت.

اختراع

اختراع، محصول جدیدی است که درنتیجه‌ی فکر فرد یا افراد مخترع و به‌منظور حل مشکل یک صنعت خاص ارائه می‌شود. البته هر ایده و فکری قابل ثبت نیست، اختراعاتی قابل ثبت هستند که ابتکار جدید داشته و در صنعت قابل‌استفاده باشند.

همچنین پیش‌ازاین در صنعت موردنظر، مطرح نشده باشد و برای افراد داری مهارت عادی در این صنعت معلوم و آشکار نباشد. از طرفی همه‌ی اختراعات کاربردی نیستند. اختراع کاربردی، اختراعی است که در رشته‌ای از صنعت قابل ساخت،کاربردی و قابل استفاده باشد.

مراحل ثبت اختراع در ایران

ارائه‌ی اظهارنامه‌ی ثبت اختراع تنها به‌صورت الکترونیکی امکان‌پذیر است و متقاضیان می‌توانند از طریق سازمان ثبت اسناد و املاک کشور اقدام کنند. فراموش نکنید دریافت کد رهگیری به‌منزله‌ی ثبت اظهارنامه نیست. عملیات ثبت بعد از ضمیمه کردن مدارک موردنیاز، پرداخت هزینه‌ها و درنهایت بعد از دریافت شماره‌ی اظهارنامه به پایان می‌رسد.

افراد متقاضی باید نهایت دقت را در ورود اطلاعات داخل سامانه داشته باشند. قبل از ثبت نهایی امکان تغییر اطلاعات اظهارنامه وجود دارد و با کد رهگیری می‌توان اظهارنامه را بازیابی و ویرایش نمود اما بعد از دریافت شماره‌ی اظهارنامه امکان هیچ تغییری مگر از طریق ثبت انواع درخواست وجود نخواهد داشت.

مزایای ثبت اختراع

• امکان فروش گواهی ثبت اختراع به‌عنوان حق امتیاز انحصاری تولید
• امکان استفاده از تسهیلات اعطایی بنیاد ملی نخبگان (در صورت برگزیده شدن طرح در جشنواره‌های مورد تأیید آن بنیاد مانند جشنواره رویش)
• امکان استفاده از تسهیلات خدمت سربازی (کسری، گذراندن خدمت در مراکز تحقیقاتی یا نزدیک محل سکونت و …)
• معادل امتیاز با مقاله ISI برای پذیرش، ترفیع و ارتقاء
• سریع‌تر بودن فرایند ثبت اختراع از چاپ مقاله
• قابلیت ترجمه برای ارائه به دانشگاه‌ها و سازمان‌های خارجی
• امکان تأسیس شرکت دانش‌بنیان دانشگاهی با موضوع اختراع
• امکان شرکت در جشنواره‌ها، مسابقات ملی و بین‌المللی اختراعات و نوآوری‌ها

ثبت اختراع در کشورهای خارجی

گام نخست در به دست آوردن پتنت در هر کشور، مستلزم ارائه تقاضانامه (application) ثبت پتنت و تشکیل پرونده (filing) در اداره ثبت اختراعات آن کشور است.

تقاضانامه‌ پتنت عموماً دارای قسمت‌هایی نظیر عنوان اختراع، سابقه و شرح‌ فنی آن است. توصیف فنی اختراع می‌بایست با بیانی روشن و به زبان رسمی کشور هدف و به حد کافی دارای جزئیات باشد به‌طوری که بتواند شخصی را با فهم متوسط از آن فن نسبت به اختراع قادر سازد. معمولاً برای توصیف بهتر اختراع، نقشه، طرح و دیاگرام‌های مربوطه نیز ارائه می‌شوند.

اداره ثبــت اختــراع کشور موردتقاضا پس از بررسی کارشنـاسی پرونده و احتمالاً پس از انتشار مفــاد تقاضانامه در سطــح عموم (publication)، در صورت احراز شرایط، نهایتاٌ حق پتنت را اعطا می‌نماید که در سرتاسر همان کشور معتبر و قابل دفاع است.

پتنت چیست؟

پتنت را می‌توان یکی از مهم‌ترین ابزارهای مالکیت فکری دانست که به‌منظور حفاظت از اختراعات، نوآوری‌ها و ابداعات فناورانه، مورداستفاده قرار می‌گیرد. مخترع باهدف حفاظت از اختراع خود که می‌تواند یک محصول، فرآیند و به‌طورکلی یک راهکار جدید برای رفع یک مشکل باشد، آن را در سیستم پتنت به ثبت برساند. در صورت تأیید و اعطای گواهی ثبت اختراع به وی، می‌تواند برای مدت‌زمان محدود، از حق انحصاری بهره‌برداری از اختراع در محدوده جغرافیایی ثبت‌شده، استفاده نماید.

ویژگی‌های مهم پتنت

دو ویژگی بسیار مهم پتنت، محدودیت زمانی و جغرافیایی است. گواهی ثبت اختراع، معمولاً در یک بازه زمانی محدود ۲۰ ساله (از تاریخ ثبت درخواست) و در یک محدوده جغرافیایی مشخص، اعتبار دارد. برای مثال، اخذ گواهی ثبت اختراع از سیستم پتنت آمریکا، به معنای محافظت از آن در مرزهای جغرافیایی این کشور است و مخترع یا صاحب‌امتیاز پتنت، تنها می‌تواند از بهره‌برداری‌های غیرمجاز افراد و شرکت‌ها در خاک این کشور و یا واردات محصولات نقض‌کننده پتنت به آن کشور، جلوگیری به عمل آورد.

مزایای پتنت

پرسشی که ممکن است به ذهن بسیاری از مخترعین و نوآوران خطور نماید، این است که ثبت پتنت چه مزایایی برای آن‌ها در بردارد. به عبارت بهتر، حفاظت از اختراع به چه صورت است و یک پتنت، چه پوشش حفاظتی برای آن‌ها پدید می‌آورد.

1. مخترع یا صاحب‌امتیاز پتنت، دارای حق انحصاری برای جلوگیری از بهره‌برداری‌های تجاری دیگران از اختراع بوده و هرگونه استفاده تجاری، تولید، توزیع، واردات و یا فروش آن، منوط به کسب اجازه از مالک پتنت و جلب رضایت وی خواهد بود.
2. سیستم پتنت، علاوه بر مزایا برای مخترعین و نوآوران، منافعی برای عموم نیز به همراه دارد. بر این اساس، در قبال حق انحصاری در بهره‌برداری از اختراع و کسب منفعت از آن، مخترعین می‌بایست تمامی دانش و نوآوری بکار رفته در اختراع خود را به‌صورت عمومی افشا نمایند، تا هر فرد صاحب مهارت در آن حوزه، بتواند با استفاده از اطلاعات پتنت، اختراع را مجدداً بازآفرینی نماید.

الزام افشا، در کنار حق انحصاری اعطاشده، موجب بالا رفتن انگیزه‌ی مخترعین و نوآوران برای سرمایه‌گذاری‌های بیشتر می‌شود. هر دو این عوامل، به افزایش نرخ نوآوری و بهبود سطح رفاه جامعه، خواهد انجامید.

جایگاه ایران در عرصه اختراعات

در سال ۱۳۹۴ ایران رسماً عضو معاهده حمایت از اختراعات پاریس Patent Cooperation Treaty یا همان (PCT) شد. با امضای این معاهده، اعتبار سند اختراع در ایران برابر با تمامی اسناد اختراع در دنیا شد. پیوستن ایران به این معاهده به مخترعین ایرانی امکانات متعددی برای بهره‌برداری از حقوق خود و نیز امکان مهاجرت از طریق ثبت اختراع به کشورهای متعدد را فراهم می‌کند.

ثبت اختراع در کانادا

کشور کانادا از اعضای اصلی WIPO و پذیرنده معاهدات بین‌المللی ایده‌ها و اختراعات ازجمله PCT است. کسانی که ایده یا اختراع خود را در سازمان ملل و نهاد WIPO ثبت می‌نمایند در ۱۵۵ کشور عضو این معاهده، از حقوق مخترعین بهره‌مند خواهند شد. دولت کانادا با توجه به اهمیت گسترش فناوری‌های نو برنامه ویژه‌ای برای جذب مخترعین و صاحبان ایده با فراهم آوردن شرایط مهاجرت از طریق ثبت اختراع ایده در نظر گرفته است.

در این طرح، حق مالکیت ایده و یا اختراعاتی که در نهاد WIPO سازمان ملل به ثبت رسیده باشد و دارای طرح و توجیه اقتصادی قابل‌اجرا برای کانادا است را از مالک یا مالکین خریداری می‌کنند. در مقابل خرید این حق، به صاحبان اختراع اجازه مهاجرت به کانادا و حق اقامت دائم اعطا می‌نماید.

مهاجرت از طریق ثبت اختراع در کانادا

برای مهاجرت از طریق ثبت پتنت و دریافت اقامت کانادا باید اختراع و ایده فرد توسط سازمان‌های مشخص در کانادا حمایت و سرمایه‌گذاری شود. این سازمان‌ها، گروه‌های تجاری‌ای هستند که برای پشتیبانی یا سرمایه‌گذاری روی ایده‌ها و اختراعات تأییدشده‌اند.

بدین‌صورت که آن‌ها موفقیت و یا عدم موفقیت اختراعات و ایده‌ها را ارزیابی می‌کنند و درنهایت اگر ایده‌ای مورد تائید قرار گرفت، نامه حمایت و سرمایه‌گذاری در این خصوص صادر می‌گردد و مخترعین می‌توانند، نسبت به مهاجرت از طریق ثبت اختراع و ثبت پتنت اقدام نمایند.

ثبت پتنت در آمریکا به چه صورت است؟

در کشور آمریکا حق انحصاری ایده ثبت‌شده از طریق نهاد متولی فعالیت‌های ثبت اختراع یعنی سازمان ثبت اختراعات و علائم تجاری ایالات‌متحده آمریکا (United States Patent and Trademark Office) که به‌اختصار USPTO نامیده می‌شود صورت می‌گیرد. این حق معمولاً به مدت ۲۰ سال در اختیار صاحب اثر قرار می‌گیرد.

این امر موجب می‌شود تا هیچ‌گاه بدون اجازه رسمی مالک آن مورد بهره‌برداری قرار نگیرد. این سازمان مهم‌ترین ارگان زیر نظر وزارت بازرگانی جهت ثبت اختراعات در کشور آمریکا می‌باشد و به اختراعات ثبت‌شده در این سازمان گواهی اعطا می‌نماید و به‌طورکلی درزمینهٔ مالکیت فکری و معنوی نیز مرجع مشاوره می‌باشد.

۵ مزیت ثبت اختراع در آمریکا

• ثبت اختراع و پتنت در آمریکا برای ایده‌های جدید و محصولات ابداعی در شرکت‌های نو آور می‌تواند باعث تجارت داخلی و بین‌المللی شود.
• پس از دستیابی به حقوق انحصاری، شرکت قادر خواهد بود تا از سوءاستفاده دیگران از اختراع ثبت‌شده به‌صورت تجاری جلوگیری نموده و این امر باعث کاهش قدرت شرکت‌های رقیب در بازار می‌شود.
• ثبت اختراع در آمریکا یکی از راه‌های حمایت از ایده اجراشده می‌باشد و این امر می‌تواند برای کشور تولید‌کننده اختراع درآمدزایی نیز داشته باشد. مخترع می‌تواند با رعایت شرایط و مراحل ثبت اختراع به حمایت بین‌المللی دست یابد و با فروش امتیاز اختراع خود درآمد کافی کسب کند و برای کشور نیز ازنظر صادرات محصولات و بازرگانی سودآور خواهد بود.
• باعث عدم افشای نتایج باارزش حاصل از تحقیقات شرکت‌های دانش‌بنیان و کمک به تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی پژوهشگران و نخبگان علمی و صنعتی می‌شود.
• مزیت مهم دیگر آن آسان کردن راه مهاجرت و اخذ اقامت به کشورهای دیگر است.

مهاجرت از طریق ثبت اختراع در آمریکا

حقیقات اخیر در مورد الگوهای مهاجرت با مهارت بالا نشان می‌دهد که از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰، ایالات متحده بیش از ۱۹۰،۰۰۰ مخترع را به کشور خود جذب کرده است. در واقع بیشترین درصد جذب مخترعان مربوط به کشور آمریکا می‌باشد. در جدول زیر بیشترین مهاجران در کشور‌ها را از روش ثبت اختراع را مشاهده می‌نمایید.

چه چیزهایی را نمی‌‎توان به عنوان اختراع ثبت نمود؟

اختراعاتی که با موازین شرعی و اخلاقی منافات داشته باشند و چیزی که قبلاً در صنایع پیش‌بینی شده است را نمی‌توان به‌ثبت رساند. همچنین منابع ژنتیک و اجزای تشکیل دهنده و فرآیند بیولوژیک تولیدشان از دسته مواردی هستند که شامل ثبت اختراع نمی‌شوند.

روش های درمانی و تشخیص بیماری‌های انسان و حیوانات به‌جز مواردی که محصول یا فرایندی به تشخیص و معالجه کمک کند. از دیگر مواردی که شامل ثبت اختراع نمی‌شوند میتوان به نظریات علمی، کشفیات، آثار هنری و روش‌های ریاضی اشاره نمود.

سوالات متداول

آیا ثبت پتنت در کشورهای دیگر در آمریکا معتبر است؟

نکته حائز اهمیتی که باید به آن اشاره کرد این است که تفاوت ثبت پتنت در امریکا نسبت به بقیه کشورها به این صورت می‌باشد که اگر اختراعی در امریکا ثبت کنید در اکثر کشورهای دنیا نیز معتبر است درحالی‌که اختراعات ثبت‌شده در بسیاری از کشورها در امریکا معتبر نیستند و نیاز است که دوباره در امریکا ثبت شوند.

اگر درخواست ثبت اختراع متقاضی در کانادا پذیرفته شود، مدت زمان حق انحصار آن چند سال است؟

اگر درخواست ثبت اختراع شما پذیرفته شده است و در کانادا موفق به دریافت پتنت شوید، حق دارید دیگران را از ساخت، استفاده یا فروش اختراع خود، برای حداکثر ۲۰ سال از روز ثبت درخواست خود منع کنید. در واقع مدت زمان حق انحصار پتنت ۲۰ سال می‌باشد.

کل هزینه ثبت یک پتنت در آمریکا چقدر است؟

هزینه یک ثبت اختراع در آمریکا، به پارامترهای زیادی بستگی دارد؛ ولی به‌طور متوسط ۸۰۰۰ الی ۱۴۰۰۰ دلار برآورد می‌شود. درصد حمایت کانون پتنت، با توجه به نوع شرکت (دانش‎بنیان، شرکت‎های بزرگ، SME و …)، محتوای ارسال شده و شانس تجاری‌سازی، می‎تواند بین ۱۰ تا ۹۰ درصد متغیر بوده و مابقی بایستی توسط مخترع پرداخت گردد.

ارسال درخواست پتنت باید به چه زبانی باشد؟

ارسال شرح دقیق اختراع به زبان فارسی، کفایت نموده و نیازی به ارسال آن به زبان انگلیسی نیست. آنچه مهم است، ارسال معادل انگلیسی اصطلاحات فنی است. گاهی متقاضیان، از معادل‌های نادرست فارسی برای عبارات و اصطلاحات استفاده می‌­نمایند، لذا جهت برداشت دقیق منظور مخترعان و سهولت در جستجو، لازم است که حتماً عبارات و کلمات کلیدی انگلیسی در شرح اختراع ارسال گردد.